مسیر شغلی عبارت است از توالی شغل‌هایی که برنامه شغلی شما را در طولانی مدت می‌سازند. ممکن است مسیر شغلی و برنامه شغلی، برای شما مشابه هم به نظر بیایند، اما در واقعیت این طور نیست. برنامه شغلی شامل اهداف کوتاه مدت و بلند مدتی است که به شغلی ایده‌آل می‌انجامد، این در حالی است که مسیر شغلی به طور اختصاصی، به شغل‌هایی می‌پردازد که هر فرد را به سمت اهدافش می‌برد.
منبع دیگری، مسیر شغلی را این چنین تعریف کرده است: “مسیر شغلی عبارت است از رشد یک فرد در سازمانی که در آن فعالیت دارد”. این تعریف توالی شغلی را تنها در یک سازمان دیده است و باور دارد، نقش یک فرد می‌تواند در هر سازمان به طور طولی و عرضی تغییر کند. به بیان دیگر، یا ترفیع بگیرد، توبیخ شود یا نقش او در سازمان و موقعیت شغلی‌اش تغییر کند.
مفهوم دیگری که می‌توان در این حوزه مورد توجه قرار داد، نردبان شغلی است. اگر برای تک‌تک همکاران خود نردبان شغلی در سازمان در نظر بگیریم، می‌توانیم به خوبی برای موقعیت‌ها و وظایف سازمانی افراد در آینده آمادگی داشته باشیم. به این ترتیب هم نیروی انسانی و هم سازمان می‌توانند با شناخت، حوزه‌های مناسب خود را برای آینده آماده سازند.
ساده‌ترین تعریفی که می‌شود برای مسیر شغلی ارائه داد را می‌توان این چنین در نظر گرفت: از اولین و پیش پا افتاده‌ترین شغلی که داشتید تا آخرین و پیچیده‌ترین شغل شما قبل از دوران بازنشستگی.
حال که تعریف و تفهیم مناسبی از مسیر شغلی ارائه دادیم، وقت آن رسیده تا جزئیات بیشتری از مسیر شغلی بگوییم و به لیستی از مثال‌ها بپردازیم.
مسیر شغلی چه چیزهایی را شامل می‌شود؟
در واقع مسیر شغلی، شامل تمام شغل‌هایی می‌شود که شما نیاز دارید در آنها فعالیت کنید تا در نهایت به شغل مورد نظر خود برسید. حتماً لازم نیست که مسیر شغلی ما با استفاده از نردبان شغلی و رو به بالا باشد؛ شاید بعضی اوقات مجبور به درجا زدن یا حتی پس‌رفت کردن هم باشیم. علاوه بر این، نیاز نیست که مسیر شغلی چارچوب زمانی خاصی برای خود داشته باشد.
تفکر سنتی بر این باور است که مسیر شغلی لزوماً باید رشد عمودی (طولی) یا همان پیشرفت به سطوح بالاتر باشد، اما تفکر جدید باور دارد که حرکت عرضی و افقی در یک موقعیت شغلی یا در صنایع مختلف نیز در چارچوب مسیر شغلی قرار می‌گیرد. مسیر شغلی هر فرد، ممکن است با فرد دیگر متفاوت باشد، زیرا مشخص نیست هر فرد تا چه میزان با اهدافش فاصله دارد و باید چه زمانی را طی کند تا به اهدافش برسد.
مقولۀ تغییر مرتب شغل در قلب مسیر شغلی است. به طور متوسط هر فرد ۱۰ تا ۱۵ بار در طول عمر خود شغلش را تغییر می‌دهد. در بعضی مواقع این تغییرات شامل تغییر صنعت و زمینه کاری هم می‌شود.
در بعضی مسیرهای شغلی فراز و نشیب‌هایی دیده می‌شود که گاهی این نشیب‌ها ارادی است و با اختیار کامل فرد صورت می‌گیرد. برای مثال فردی که سطح شغلی‌اش سطح میانی است، وقتی تصمیم می‌گیرد به صنعت و زمینه‌ای جدید تغییر شغل دهد، ناچار است تا چند سطح پایین‌تر بیاید یا حتی به عنوان مبتدی کار خود را آغاز کند تا بتواند آموزش و تجربه لازم را برای حرکت طولی در نردبان شغلی به دست آورد.
مسیرهای شغلی درون سازمانی
مسیرهای شغلی در بعضی مواقع بخشی از فرآیندهای پیشرفت همکاران در سازمان است. در این صورت، هر فرد به همراه سرپرست خود، و نماینده دپارتمان منابع انسانی بر سر مسیر پیشرفت هر فرد در سازمان به بحث می‌نشینند.
این بخش به عنوان قسمتی از فرآیند تشویقی است؛ در این بخش، علایق، دانش، و مهارت‌های هر فرد در نظر گرفته می‌شود و طبق آن کارگاه‌های آموزشی برای وی در نظر گرفته می‌شود تا بتوان مکانیزم‌هایی برای کیفیت‌سنجی افراد و همین‌طور مهیاسازی آنان به منظور قرارگیری در مسیر شغلی به کار گرفته شود.
در بسیاری از موارد، هر فرد مسیر شغلی خود را شخصاً توسعه می‌دهد و کارفرما در آن مشارکتی ندارد. این افراد، در فرآیند شناسایی شغلی به طور مستقل و یا با کمک مشاور شرکت می‌کند.
نحوه انتخاب مسیر شغلی
در ادامه چند مرحله را خواهیم گفت که می‌توانید در توسعه مسیر شغلی خود دنبال کنید:
۱. اهداف شغلی خود را مشخص کنید
قبل از انتخاب شغل، باید از خود سوالاتی کنید تا بتوانید به بهترین تصمیم برسید. فکر کردن به این موارد به شما کمک می‌کند تا انتخاب‌های خود را به مواردی خاص‌تر محدود کنید. این سوالات به شرح زیر هستند:
- من از حرفه‌ام چه می‌خواهم؟
- ارزش‌های اصلی من چیست؟
- از چه فعالیت‌هایی بیشتر لذت می‌برم، چه فعالیت‌های حرفه‌ای و چه فعالیت‌های مورد علاقه‌ام در اوقات فراغت؟
- علایق من چیست؟
- نقاط قوت من چیست؟
- آیا می‌خواهم در مهارت فنیِ خاصی تخصص داشته باشم یا به دنبال نقش‌های مدیریتی هستم؟
هنگامی که به سؤالاتی مانند موارد بالا و هر سؤال دیگری که برای شما مهم است پاسخ دهید، می‌توانید بهتر در مورد مسیرهای شغلی پیش روی خود تحقیق کنید. علاوه بر این، بسیار مهم است که اهداف شغلی خود را مجددا مرور کنید تا مطمئن شوید که اهداف شما قابل دستیابی و همسو با علایق شما هستند.
۲. یک برنامه پنج و ۱۰ ساله تدوین کنید
هنگامی که گزینه‌های انتخابی خود را محدود کردید، به تعیین نقطه عطف در زندگی حرفه‌ای خود فکر کنید. در مورد افرادی که در حوزه کاری شما پنج یا ۱۰ سال تجربه دارند، تحقیق کنید و عناوین شغلی آنها را یادداشت کنید. به این فکر کنید که دوست دارید در آینده چه پیشرفت‌های شغلی داشته باشید. سپس، تحقیق کنید که برای رسیدن به آن اهداف چه کاری می‌توانید انجام دهید. برای رسیدن به این اهداف می‌توانید تحت برنامه‌های آموزشی قرار بگیرید، مسئولیت‌های بزرگ‌تری را قبول کنید و یا ممکن است لازم باشد تا پیش نیازهای شغلی‌ای را سپری کنید.
با تعیین اهداف شغلی، می‌توانید بر اساس پیشرفتی که هر سال از خود انتظار دارید، برنامه‌ریزی داشته باشید. زمانی را به برنامه‌ریزی در مورد اهداف شغلی، اختصاص دهید.
۳. تیپ شخصیتی خود را کشف کنید
تیپ شخصیتی مجموعه‌ای از ویژگی‌های شخصیتی است که افراد را به گروه‌های مختلف تقسیم می‌کند. روش‌های مختلفی برای کشف تیپ شخصیتی وجود دارد که بسیاری از آنها حالت آزمون دارند و باید به سوالاتی پاسخ دهید. افراد با تیپ شخصیتی مختلف، به طور طبیعی علایق متفاوتی دارند و همچنین ممکن است نقاط قوت مختلفی برای انتخاب شغل داشته باشند.
این روزها، آزمون‌های مختلفی برای تعیین تیپ شخصیتی وجود دارد که یکی از معتبرترین آنها تست MBTI یا شاخص Myers-Briggs است. این آزمون شامل سؤالاتی برای شناسایی ترجیحات روانشناختی افراد است. با استفاده از این اطلاعات، افراد می‌توانند تیپ شخصیتی خود را از ۱۶ گزینه شناسایی کنند.
۴. تجربه قبلی خود را مرور کنید
رضایت شغلی شما در نقش قبلی، به شما در انتخاب شغل کمک خواهد کرد. روند انجام کار در مشاغل قبل خود را بررسی کنید و در مورد مسائلی مانند تمرکز بر مهارتی خاص فکر کنید. همچنین، سوابق شغلی خود را مرور کنید تا بتوانید روی مشاغلی خاص تمرکز کنید که بیشتر با خواست شما همسو هستند.
۵. شرایط شغلی را با تحصیلات خود مقایسه کنید
بسیاری از مشاغل دارای شرایط تحصیلی خاصی هستند، مانند حداقل مدرک لیسانس برای مشاغل مهندسی. الزامات تحصیلی برای مشاغل مورد علاقه خود را مرور کنید و برای مشاغلی درخواست دهید که سطح تحصیلات فعلی شما را می‌پذیرند.
۶. مجموعه مهارت‌های فعلی خود را ارزیابی کنید
فهرستی از مهارت‌ها، گواهینامه‌ها و زمینه‌های تخصصی فعلی خود تهیه کنید. همچنین می‌توانید از همکاران خود در مورد مهارت‌های فنی، مهارت‌های نرم و مدیریتی خود بازخورد بخواهید. این ارزیابی به شما کمک خواهد کرد تا شغلی را پیدا کنید که تا با مهارت‌های شما همخوانی دارد.
۷. به علایق خود توجه کنید
بسته به شخصیت خود، ممکن است علائقی داشته باشید که مخصوصا برای مشاغل مختلف طراحی شده است. سرگرمی‌ها، تجربیات و علایق گذشته خود را برای شناسایی شغلی که از آنها لذت می‌برید، بررسی کنید. در حالی که این اطلاعات خارج از حوزه‌ی شغلی و حرفه‌ای شما است، اما ساخت لیستی از اینگونه فعالیت‌ها به شما کمک می‌کند انتخاب‌های خود را در مسیر شغلی محدود کنید. به عنوان مثال، اگر از جدول حل کردن لذت می‌برید، ممکن است انتخاب شغلی مانند امنیت سایبری برای شما مناسب باشد، یا اگر دوست دارید با افراد جدید ملاقات کنید، ممکن است انجام وظایف فردی در نقش کارشناس فروش برای شما لذت‌بخش باشد.
۸. ارزش‌های اصلی خود را شناسایی کنید
شناسایی ارزش‌ها به شما کمک خواهد کرد که روی شغلی تمرکز کنید که در راستای این ارزش‌ها است. همچنین به شما کمک خواهد کرد تا روی شغلی تمرکز کنید که از انجام مسئولیت‌های آن لذت خواهید برد. فهرستی از ویژگی‌های خاص خود تهیه کنید که فکر می‌کنید برای انتخاب مسیر شغلی مهم هستند. شما می‌توانید از این لیست حتی برای نوشتن رزومه استفاده کنید.
۹. نیازهای حقوقی خود را در نظر بگیرید
مسیرهای شغلی مختلف می‌توانند درآمدهای متنوعی داشته باشند. بررسی میزان درآمد مشاغل مختلف، می‌تواند شروع خوبی برای تعیین میزان درآمد شما در ابتدا و همچنین پتانسیل درآمدی شما پس از به دست آوردن تجربه باشد. در حالی که حقوق و دستمزد نمی‌تواند جذاب بودن شغلی را تعیین کند، اما به‌هر حال فاکتور مهمی است که باید هنگام ترسیم مسیر شغلی خود در نظر بگیرید.
چند مثال مناسب در رابطه با مسیر شغلی
در ادامه چندین مثال مناسب از مسیر شغلی در رشته‌ها و زمینه‌های مختلف شغلی می‌آوریم. به خاطر داشته باشید که بعضی از مسیرهای شغلی مستقیم هستند و مشاغل دقیقاً به ترتیب از پی یکدیگر می‌آیند و نردبان شغلی کاملاً مشخص است. دیگر مسیرهای شغلی معمولاً غیر مستقیم هستند و شامل کار کردن در صنایع مختلف یا شغل‌های مختلف می‌شوند.
حال برای درک بهتر چند مثال می‌آوریم:
- مدیریت: دستیار مدیریت – دستیار اجرایی – مدیر دفتر
- تبلیغات: هماهنگ‌کننده اجرایی تبلیغات – دستیار اجرایی تبلیغات – مدیر اجرایی پروژه – مدیر ارشد اجرایی پروژه
- ارتباطات: دستیار روابط عمومی – نماینده روابط عمومی – دستیار مدیر روابط عمومی – مدیر ارتباطات
- سرویس مشتریان / فروش: نماینده خدمات مشتریان – فروشنده داخلی – فروشنده خارجی – مدیر فروش ارشد – مدیر فروش منطقه‌ای – کارشناس فروش
- ویراست: دستیار ویراستاری – دستیار ویراستار – معاون ویراستار – ویراستار – ویراستار ارشد – مدیریت بخش ویراستاری
- تحصیل: معلم – معلم ارشد – هماهنگ‌کننده برنامه آموزشی و طرح درس – معاون آموزشی مدیر
- مهندسی: مهندس مبتدی – مهندس ارشد – مدیر پروژه – مهندس مشاور
- کارآفرینی: فروشنده – مدیر فروش – صاحب کسب وکار
- منابع انسانی: دستیار منابع انسانی – مصاحبه‌کننده – دستیار مدیریت مزایا و منافع – متخصص مدیریت مزایا و منافع معاون منابع انسانی مدیریت منابع انسانی
- خرده فروشی: کارمند فروش – معاون مدیر – مدیر دپارتمان فروش – مدیر فروشگاه – مدیر منطقه‌ای
- بازاریابی: فروشنده مدیریت – کارشناس ارشد مدیریت کسب و کار – دستیار مدیریت برند – مدیریت برند – مدیریت گروه مدیریت بازاریابی
اگر تا پیش از خواندن این مقاله تصوری از مسیر شغلی خود نداشتید یا اینکه با مطالعه این مقاله تصمیم به ترسیم مسیر شغلی خود گرفتید، ایران تلنت می‌تواند در این زمینه به شما کمک کند. با استفاده از سامانه مسیر شغلی ایران تلنت خواهید توانست مسیر شغلی خود را به درستی انتخاب نمایید.
بیشتر بخوانید:
- چطور مهندس عمران شویم؟ (راهنمای مسیر شغلی)
- چگونه حسابدار شویم؟ (راهنمای مسیر شغلی)
- چگونه مدیر مارکتینگ شویم؟ (راهنمای مسیر شغلی)
- چگونه برنامه نویس شویم؟ (راهنمای مسیر شغلی)
