ماتریس SWOT چیست و در کسب و کار چه کمکی به ما می‌کند؟
برای راه اندازی یک کسب و کار موفق، باید به طور منظم فرآیندهای خود را تجزیه و تحلیل کنید تا مطمئن شوید که تمام آنها کارآمد پیش می‌روند و کارها طبق اصول هستند. در حالی که روش‌های متعددی برای ارزیابی فعالیت‌های شرکت وجود دارد، اما یکی از موثرترین روش‌ها تجزیه و تحلیل به روش ماتریس SWOT است.
ماتریس SWOT (نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها) یک فرآیند برنامه‌ریزی است که به شرکت شما کمک می‌کند تا بر چالش‌ها غلبه کند و همچنین روش‌های جدید را برای فعالیت‌ها استفاده کند.
هدف اصلی استفاده از ماتریس SWOT کمک به سازمان‌ها برای ایجاد آگاهی کامل از تمام عوامل دخیل در تصمیم گیری تجاری است. این روش در دهه ۱۹۶۰ توسط آلبرت هامفری از موسسه تحقیقاتی استنفورد در طی مطالعه‌ای برای شناسایی علت شکست برنامه ریزی شرکتی، به وجود آمد. SWOT از زمان ظهور خود به یکی از مفیدترین ابزارها برای صاحبان کسب و کارها برای راه اندازی و رشد شرکت‌های خود تبدیل شده است.
بررسی و ارزیابی دقیق آینده یک کسب و کار کوچک با ارزیابی اولیه آن، که شامل نگاهی جامع به تمام منابع و تهدیدات داخلی و خارجی می‌شود، همراه است. SWOT این کار را در چهار مرحله ساده انجام می‌دهد که حتی صاحبان کسب و کارهای نوپا نیز می‌توانند آن را درک کنند و از آن بهره‌ی بسیاری ببرند.
ماتریس SWOT چیست؟
ماتریس SWOT جدولی است که برای ارزیابی موقعیت شرکت و توسعه برنامه ریزی استراتژیک آن استفاده می‌شود. SWOT عوامل داخلی و خارجی و همچنین پتانسیل فعلی و آینده شرکت‌ها را ارزیابی می‌کند.
این ماتریس به شرکت‌ها کمک می‌کند تا نگاه واقع بینانه و مبتنی بر نقاط قوت و ضعف داشته باشند. با کمک این ماتریس می‌توان از تفکرهای قدیمی و سنتی گذر کرد و کسب و کار را بر اساس واقعیت راه اندازی کرد و به سمت هدف پیش برد. شرکت‌ها باید از این ماتریس در کنار دیگر روش‌ها، به عنوان راهنما استفاده کنند.
نحوه انجام تجزیه و تحلیل با استفاده از ماتریس SWOT
ماتریس SWOT تکنیکی برای ارزیابی عملکرد، رقابت، ریسک و پتانسیل یک کسب و کار و همچنین ارزیابی بخش‌هایی از یک کسب و کار مانند تولید است.
با استفاده از داده‌های داخلی و خارجی، این تکنیک می‌تواند کسب‌وکارها را به سمت استراتژی‌هایی هدایت کند که احتمال موفقیت‌شان بیشتر است و از استراتژی‌هایی که در آنها موفقیت کسب کردند و دیگر کارایی ندارد یا احتمالاً کمتر موفق هستند، فاصله بگیرند. تحلیلگران ماتریس SWOT، سرمایه گذاران یا رقبا نیز می‌توانند شرکت‌ها را در مورد اینکه آیا شرکت و محصول آنها یا صنعتی که در آن فعالیت می‌کنند پتانسیل موفقیت دارد یا خیر، راهنمایی کنند.
تحلیلگران، ماتریس SWOT را به صورت مربعی ارائه کردند که به چهار ربع تقسیم شده است که هر یک به یک عنصر SWOT اختصاص دارد. تصویری که در بالا مشاهده می‌کنید، یک نمای کلی از موقعیت شرکت شما ارائه می‌دهد. اگرچه ممکن است همه نکات در بخش‌های مختلف این ماتریس دارای اهمیت یکسانی نباشند، اما همه آنها باید نمایانگر بینش کلی از فرصت‌ها و تهدیدها، مزایا و معایب و غیره در شرکت شما باشند.
نکته: ماتریس SWOT برای اولین بار برای تجزیه و تحلیل مشاغل مورد استفاده قرار گرفت. در حال حاضر این ماتریس توسط دولت‌ها، سازمان‌های غیرانتفاعی و افراد از جمله سرمایه‌گذاران و کارآفرینان استفاده می‌شود.
نقاط قوت
پرداختن به نقاط قوت به هر سازمان و شرکتی نشان می‌دهد که در چه موضوعاتی نسبت به رقبا برتری دارد و چه چیزی آن را از رقبا جدا می‌کند. برند کارفرمایی قوی، فرهنگ سازمانی قوی، مشتریان وفادار، ترازنامه قوی، فناوری منحصر به فرد و غیره.
نقاط ضعف
نقاط ضعف، سازمان را از عملکرد در سطح عالی خود باز می‌دارد. نقاط ضعف مواردی هستند که کسب و کار برای ماندن در رقابت باید در مسیر بهبود آنها قدم بردارد: برند کارفرمایی ضعیف، گردش مالی بالاتر از حد متوسط، سطح بالای بدهی، زنجیره تامین ناکافی یا کمبود سرمایه.
فرصت‌ها
فرصت‌ها به عوامل خارجی‌ای گفته می‌شود که می‌توانند به یک سازمان مزیت رقابتی بدهند. به عنوان مثال، اگر برخی محدودیت‌ها در صنعت خودرو برداشته شود، یک خودروساز می‌تواند خودروهای خود را به بازار جدیدی صادر کند و فروش خود را افزایش دهد و سهم بیشتری از بازار داشته باشد.
تهدیدها
تهدیدها به عواملی گفته می‌شوند که پتانسیل آسیب رساندن به سازمان را دارند. به عنوان مثال، خشکسالی تهدیدی برای یک شرکت تولیدکننده گندم است، زیرا ممکن است تولید و بهره‌برداری این محصول را دچار مشکل کند. سایر تهدیدات رایج عبارت‌اند از مواردی مانند افزایش هزینه مواد، افزایش رقابت، کمبود نیروی کار و غیره.
جدول SWOT
نقاط قوت
- مزیت رقابتی ما چیست؟
- چه منابعی در اختیار داریم؟
- کدام محصول ما فروش و بازخورد بهتری در بازار داشته است؟
تهدیدها
- چه مقررات جدیدی کار و شرکت ما را تهدید می‌کند؟
- رقبای ما در چه کاری بهتر هستند؟
- کدام رفتار مصرف کننده تجارت را تهدید می‌کند؟
نقاط ضعف
- در کدام بخش امکان پیشرفت داریم؟
- کدام محصول ما فروش کم و بازخورد منفی دارد؟
- کجا کمبود منابع داریم؟
فرصت‌ها
- از چه فناوری برای بهبود کار خود استفاده کنیم؟
- آیا امکان گسترش فعالیت برای ما وجود دارد؟
- در چه بخش‌هایی از بازار کار نکردیم؟
نحوه استفاده از ماتریس SWOT
تا به اینجای کار در مورد مفهوم و مزایای SWOT برای شرکت‌ها گفتیم، در حال حاضر زمان آن رسیده به نحوه استفاده از آن بپردازیم.
عوامل داخلی
آنچه در درون شرکت رخ می‌دهد، به عنوان یک منبع عالی اطلاعات در دسته بندی نقاط قوت و ضعف برای ماتریس SWOT عمل می‌کند. نمونه‌هایی از عوامل داخلی شامل منابع مالی و انسانی، دارایی‌های مشهود و نامشهود (برند کارفرمایی) و کارایی عملیاتی می‌شود.
سوالات مهم برای فهرست کردن عوامل داخلی عبارت‌اند از:
- (نقاط قدرت) چه کاری را خوب انجام می‌دهیم؟
- (نقاط قدرت) قوی‌ترین دارایی ما چیست؟
- (نقاط ضعف) منتقدان ما چه کسانی هستند؟
- (نقاط ضعف) خطوط تولید ما با ضعیف‌ترین عملکرد کدامند؟
عوامل خارجی
آنچه در خارج از شرکت اتفاق می‌افتد به همان اندازه برای موفقیت یک شرکت مهم است که عوامل داخلی. تأثیرات خارجی، مانند سیاست‌های پولی، تغییرات بازار و دسترسی به تأمین‌کنندگان، مقوله‌هایی هستند که باید از آنها برای ایجاد فهرستی از فرصت‌ها و تهدیدها استفاده کرد.
سوالات مهم برای فهرست کردن عوامل خارجی عبارت‌اند از:
- (فرصت) چه ترندهایی در بازار وجود دارد؟
- (فرصت) کدام مخاطبین را هدف قرار نداده‌ایم؟
- (تهدید) رقبا چه تعدادی هستند و سهم آنها از بازار چقدر است؟
- (تهدید) آیا مقررات جدیدی وجود دارد که بتوانند به روند کار یا محصولات ما آسیب برسانند؟
از ماتریس SWOT برای شناسایی چالش‌های تأثیرگذار بر کسب‌وکارتان و فرصت‌هایی که می‌توانند آنها را افزایش دهند، استفاده کنید. با این حال، توجه داشته باشید که این یکی از چندین تکنیک برای ارزیابی کسب و کارتان است و تنها روش برای ارزیابی نیست. برای نتیجه گیری بهتر، خوب است که از چند روش برای ارزیابی کسب و کار خود استفاده کنید.
مثالی درباره استفاده از ماتریس SWOT
در سال ۲۰۱۵، شرکتی ماتریس SWOT را آماده کرد و به نقاط قوتی مانند نام برند مشهور جهانی، شبکه توزیع گسترده و فرصت‌های بسیار برای حضور در بازارهای نوظهور دست یافت. با این حال، همچنین به نقاط ضعف و تهدیدهایی مانند نوسانات ارز خارجی، افزایش علاقه عمومی به نوشیدنی‌های “سالم” و رقابت از سوی ارائه دهندگان نوشیدنی سالم اشاره کرد.
ماتریس SWOT، شرکت ارزیابی کننده را وادار کرد تا سؤالات سختی در مورد استراتژی کوکاکولا مطرح کند، اما در نهایت اعلام داشت که این شرکت “در سال‌های آینده باز هم به عنوان یکی از شرکت‌های درجه یک در ارائه نوشیدنی باقی می‌ماند” که برای سرمایه گذاران “منبع درآمد مطمئن و بازگشت سرمایه” خواهد داشت.
پنج سال بعد، ماتریس SWOT موثر واقع شد، زیرا کوکاکولا ششمین برند قوی در جهان شد (همان‌طور که در آن زمان بود). ارزش سهام کوکاکولا (که با نماد KO معامله می‌شود) طی پنج سال پس از تکمیل ماتریس بیش از ۶۰ درصد افزایش یافت.
برای بدست آوردن تصویر بهتری از ماتریس SWOT، مثالی از یک شرکت ساخت اسموتی ارگانیک را در نظر بگیرید. این شرکت برای درک بهتر اینکه چگونه در بازار اسموتی رقابت کند و چه کاری را می‌تواند بهتر از دیگران انجام دهد، یک ماتریس SWOT تهیه کرد. از طریق این تجزیه و تحلیل، مشخص شد که نقاط قوت آن منبع خوب مواد، خدمات مشتری عالی و رابطه قوی با تامین کنندگان است. این شرکت با بررسی در عملیات خود، چند نقطه ضعف را شناسایی کرد: تنوع کم محصول، نرخ گردش مالی بالا و تجهیزات قدیمی.
با بررسی اینکه چگونه محیط خارجی بر تجارت آن تأثیر می‌گذارد، فرصت‌هایی را در فناوری نوظهور، مخاطبانی که تا به حال به آنها پرداخته نشده و تغییر فرهنگ به سمت زندگی سالم شناسایی کرد. همچنین به تهدیدهایی مانند سرمازدگی محصولات در زمستان که به محصولات زیان وارد می‌کند، یک بیماری همه‌گیر جهانی و پیچیدگی‌هایی در زنجیره تامین دست پیدا کرد. در ارتباط با سایر تکنیک‌های برنامه‌ریزی، این شرکت از تجزیه و تحلیل SWOT برای استفاده از نقاط قوت و فرصت‌های خارجی خود برای حذف تهدیدها و تقویت بخش‌هایی که در آنها ضعیف است، استفاده کرد.
سخن پایانی
ماتریس SWOT یک راه عالی برای تدوین استراتژی در کسب و کارها است. به واسطه این ماتریس، همه افراد در جلسات درباره نقاط قوت و ضعف صحبت می‌کنند، فرصت‌ها و تهدیدها را تعریف کنند و با طوفان فکری به ایده‌هایی ناب دست پیدا می‌کنند. اغلب، ماتریس SWOT که در جلسات نوشته می‌شود، دستخوش تغییر می‌شود و این تغییرات است که می‌تواند کسب و کارها را زنده نگه دارد.
یک شرکت می‌تواند از SWOT برای استراتژی کلی کسب و کار یا برای بخش خاصی مانند بازاریابی، تولید یا فروش استفاده کند. به این ترتیب، می‌توانید ببینید که چگونه استراتژی کلی تدوین شده توسط SWOT چگونه به بخش مهمی از سازمان تبدیل می‌شود.
اگرچه SWOT یک ابزار برنامه ریزی مفید است، اما محدودیت‌هایی نیز در استفاده از آن وجود دارد. این یکی از چندین تکنیک برنامه ریزی کسب و کار است که باید از آن استفاده کرد و نباید به تنهایی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، هر یک از نکات ذکر شده در دسته‌ها دارای اولویت یکسان نیستند. SWOT میزان اهمیت هر کدام از بخش‌ها را در نظر نمی‌گیرد. بنابراین، با استفاده از تکنیک‌های دیگر همراه با SWOT می‌توانید برنامه دقیق‌تری برای آینده کسب و کار خود داشته باشید.