فرهنگ سازمانی چیست؟
عوامل بسیاری در موفقیت هر سازمانی نقش دارند، اما فرهنگ سازمانی یکی از مهم‌ترین عوامل در به موفقیت رسیدن شرکت‌ها است. شرکت‌هایی که فرهنگ سازمانیِ سالم و قوی‌ای دارند، ۱.۵ برابر بیشتر احتمال دارد که رشد درآمدی ۱۵ درصدی یا بیشتر را در طی سه سال تجربه کنند و ۲.۵ برابر بیشتر احتمال دارد که در مدت مشابه رشد سهام را تجربه کنند. با تمام مزایایی که فرهنگ سازمانی برای شرکت‌ها دارد، تنها ۳۱ درصد از مدیران منابع انسانی بر این باورند که سازمان‌شان فرهنگ مورد نیاز برای هدایت کسب‌وکارها به سمت موفقیت را دارد و البته میدانند که داشتن فرهنگ سازمانی قوی کار آسانی نیست. این در حالی است که، ۸۵ درصد از سازمان‌ها در تغییر فرهنگ سازمانی خود شکست می‌خورند و نمی‌توانند فرهنگ سازمانیِ قوی‌ای داشته باشند.
نقطه قوت اصلی هر سازمانی، فرهنگ سازمانی آن است؛ بنابراین، تصمیم گرفتیم در این مقاله به تعریف فرهنگ سازمانی و اهمیت آن در سازمان بپردازیم.
تعریف فرهنگ سازمانی
فرهنگ سازمانی مجموعه‌ای از ارزش‌ها، انتظارات و شیوه‌هایی است که اعضای سازمان را برای هم‌راستایی در عمل به اهداف سازمان، توجیه و آماده می‌کنند. در واقع، فرهنگ الگوی رفتاری استوار و قابل مشاهده در سازمان است. فرهنگ سازمانی را می‌توان به عنوان مجموعه‌ای از ویژگی‌هایی در نظر گرفت که شرکت شما را به آنچه انتظار دارید، تبدیل می‌کنند. فرهنگ سازمانی قوی، مجموعه‌ای از ویژگی‌های مثبت است که منجر به بهبود عملکرد هر شرکتی می‌شود، در حالی که فرهنگ سازمانی ناکارآمد دارای ویژگی‌هایی است که حتی می‌تواند مانع موفقیت هر سازمانی شود.
فرهنگ سازمانی را نباید با اهداف یا ماموریت سازمان اشتباه گرفت؛ اما با این حال، هم اهداف و هم ماموریت شرکت می‌توانند به تعریف فرهنگ سازمانی کمک کنند. فرهنگ سازمانی به واسطه‌ی رفتارهایی منسجم در هر سازمانی به‌وجود می‌آید و اهداف و خط مشی سازمان، در تشکیل آن نقشی ندارند. نحوه واکنش نشان دادن یک مدیر در زمان بحران، سازگار شدن یک تیم در راستای خواستِ مشتریان یا نحوه برخورد مدیر با کارمندی که خطا کرده، همه می‌توانند بخشی از فرهنگ سازمانی را نشان دهند.
اهمیت فرهنگ سازمانی برای شرکت‌ها
از وقت‌شناسی و نوع صحبت کارمندان در شرکت گرفته تا شرایط قرارداد و مزایای کارکنان، می‌توان گفت که فرهنگ سازمانی بر تمام جنبه‌های هر کسب‌وکاری تأثیر می‌گذارد. وقتی فرهنگ سازمانی با کارمندان شرکت همسو باشد، آنها بیشتر احساس راحتی خواهند کرد، حمایت بیشتری از سازمان خواهند دید و در نهایت ارزشمندبودن را حس خواهند کرد. شرکت‌هایی که فرهنگ سازمانی را در اولویت قرار می‌دهند، راحت‌تر می‌توانند از پس مشکلات و تغییرات محیطی در کسب‌وکار بربیایند و همین موضوع آنها را قوی‌تر خواهد کرد.
علاوه بر این، فرهنگ سازمانی یک مزیت کلیدی در حوزه جذب و استخدام است و همچنین به عنوان مزیت رقابتی شما نیز شناخته می‌شود. ۷۷ درصد از کارجویان قبل از اینکه رزومه خود را برای شرکتی ارسال کنند، فرهنگ سازمانی آن شرکت را بررسی می‌کنند و تقریبا نیمی از کارمندان، شغل فعلی خود را به خاطر فرصت شغلی‌ای با دستمزد کمتر در سازمانی با فرهنگ سازمانی قوی‌تر ترک می‌کنند. علاوه بر این، یکی از شاخص‌های اصلی در رضایت کارکنان و یکی از دلایل اصلی ماندنِ تقریبا دو سوم (۶۵٪) کارکنان در شرکتی، فرهنگ سازمانی است.
به عنوان مثال، مایکروسافت و Salesforce را در نظر بگیرید، که هر دو شرکت در حوزه فناوری فعالیت می‌کنند و از برندهای تحسین شده در سطح جهانی هستند. هر دو شرکت اعتبار خود در سطح جهان را مدیون اولویت قرار دادن فرهنگ سازمانی هستند. مایکروسافت به دلیل فرهنگ قوی خود در زمان مدیریت استیو بالمر شناخته می‌شود و در زمان ساتیا نادلا و در سال ۲۰۱۴ نیز، تغییرات مثبتی در فرهنگ سازمانی خود به‌وجود آورد. او در زمان مدیریت خود برنامه‌ای برای اصلاح فرهنگ سازمانی تدوین کرد و در آن یادگیری را در اولویت قرار داد. به این ترتیب، کارمندان به جای اثبات خود به عنوان فردی کارآمد، به دنبال یادگیری رفتند و دانش خود را بهبود بخشیدند. امروزه، مایکروسافت با ۱ تریلیون دلار ارزش، پس از اپل و آمازون به عنوان یکی از باارزش‌ترین شرکت‌های جهان شناخته می‌شود.
Salesforce نیز فرهنگ سازمانی را به عنوان اولویت و هسته مرکزی فعالیت‌های خود قرار داد و به همین خاطر، رشد باورنکردنی را در طول فعالیت خود تجربه کرده است. مارک بنیوف، بنیانگذار و مدیر عامل Salesforce، هنجارهای فرهنگی‌ای را در سازمان ایجاد کرد که در طی دو دهه گذشته، تمام این هنجارها این شرکت و فرهنگ آن را هدایت کرده‌اند. تمام کارمندان جدید Salesforce روز اول کاری خود را به صورت داوطلبانه کار می‌کنند و به ازای کار خود، حقوق ۵۶ ساعت کار را دریافت می‌کنند. تمرکز بر فرهنگ سازمانی و ماموریت برند، Salesforce را به یکی از بهترین مکان‌ها برای کار در آمریکا تبدیل کرده است و البته سود بالایی نیز در بازار به‌دست آورده است. تا به امروز، قیمت سالانه‌ی سهام Salesforce سال به سال و به طور میانگین بیش از ۲۶٪ افزایش یافته است.
ویژگی‌های یک فرهنگ سازمانی عالی
فرهنگ هر سازمانی متفاوت است و مهم است که در ساخت فرهنگ سازمانی، آنچه شرکت شما را منحصر‌به‌فرد می‌کند حفظ کنید. فرهنگ سازمانی، در شرکت‌هایی با عملکرد بالا منعکس‌کننده ویژگی‌هایی خاص هستند که باید به دنبال تقویت این ویژگی‌ها در سازمان خود باشید تا بتوانید فرهنگ قوی‌ای داشته باشید:
- همسو بودن یکی از ویژگی‌های کلیدی در هر فرهنگ سازمانی است. همسویی زمانی اتفاق می‌افتد که اهداف شرکت و انگیزه‌های کارکنان در یک جهت باشد. شرکت‌هایی با فرهنگ سازمانی قوی به‌صورت مستمر اهداف خود را رصد می‌کنند و برای همسو کردن اهداف و چشم انداز شرکت تلاش می‌کنند.
- فرهنگ قدردانی در سازمان‌هایی با فرهنگ سازمانی قوی وجود دارد. قدردانی می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد: برگزاری مراسم‌هایی برای تجلیل عمومی از کارکنان، ارسال یادداشتی برای تشکر، یا ترفیع شغلی. فرهنگ قدردانی، فرهنگی است که در آن همه اعضای تیم به طور مکرر از کمک‌های دیگران تقدیر و تشکر می‌کنند.
- به‌وجود آوردن اعتماد برای هر سازمانی، امری حیاتی است. با گنجاندن اعتماد در فرهنگ سازمانی، اعضای تیم این فرصت را دارند تا خود را بیشتر نشان دهند، به دیگران اعتماد کنند و در نهایت وقتی کاری جدید را امتحان می‌کنند، از سوی همکاران و مدیران تشویق شوند.
- عملکرد در سازمان‌هایی با فرهنگ سازمانی قوی، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در این شرکت‌ها، کارکنان برای موفقیت به یکدیگر انگیزه می‌دهند و در نتیجه، سودآوری و بهره‌وری در تمام تیم‌ها افزایش پیدا می‌کند.
- انعطاف‌پذیری یک عامل کلیدی در محیط‌های بسیار پویا است، که تغییرِ مداوم بخشی جدایی‌ناپذیر از این محیط‌ها است. وجود انعطاف‌پذیری در فرهنگ سازمانی، به تمام افراد خصوصا مدیران این فرصت را می‌دهد تا برای تغییرات آماده باشند و تصمیمات درستی در قبال آنها بگیرند.
- کار تیمی نیز از مهم‌ترین ویژگی‌های فرهنگ سازمانی عالی است. کار تیمی شامل همکاری، برقراری ارتباط و احترام بین اعضای تیم می‌شود. وقتی همه اعضای تیم از یکدیگر حمایت کنند، بهره‌وری بهبود پیدا می‌کند و در حین انجام کار نیز، از آنچه انجام می‌دهند لذت می‌برند.
- صداقت نیز مانند اعتماد، امری حیاتی در فرهنگ سازمانی است و تمام تیم‌ها در زمان تصمیم‌گیری، تفسیر نتایج و مشارکت، به آن تکیه می‌کنند. صداقت و شفافیت از مؤلفه‌های مهم در فرهنگ سازمانی هستند.
- نوآوری، سازمان‌ها را به سمت استفاده حداکثری از انواع فناوری، منابع و بازارهای موجود سوق می‌دهد. نوآوری در فرهنگ سازمانی به این معنی است که شما تفکر خلاق را در تمام جنبه‌های کسب‌وکار خود، حتی ابتکارات فرهنگی خود به کار می‌گیرید.
- سلامت روان نیز از مهم‌ترین مولفه‌ها و ویژگی‌های فرهنگ سازمانی عالی است. سلامت روان، ارائه بازخورد و همچنین حمایت از کارکنان در زمان انجام کارها را آسان‌تر می‌کند. به یاد داشته باشید که سلامت روان از تیم‌ها آغاز می‌شود و مدیران هستند که باید آن را تیم‌ها تزریق کنند.
تا به اینجا با ویژگی‌های فرهنگ سازمانی قوی و عالی آشنا شدید. اکنون زمان آن رسیده که با چگونگی به‌وجود آوردن فرهنگ سازمانی در سازمان آشنا شوید.
مراحل ساخت فرهنگ سازمانی قوی
وقتی یک سازمان درون خود فرهنگ سازمانی قوی و غنی داشته باشد، سه اتفاق رخ خواهد داد: کارکنان میدانند که مدیریت ارشد از آنان چه انتظاراتی دارد و انتظار می‌رود در موقعیت‌های مختلف چه رفتاری از آنان دیده شود. کارکنان هم به این باور می‌رسند که واکنشی که از آنان مورد انتظار است واکنشی کاملاً درست است و همچنین میدانند که اگر ارزش‌های سازمان را به نمایش بگذارند، سازمان به آنها پاداش خواهد داد.
ساخت یک فرهنگ سازمانی قوی مستلزم توسعه و اجرای یک برنامه با اهداف روشن است، که بتوانید آن را اجرا کنید و در طول اجرا، موفقیت آن را اندازه‌گیری کنید. مراحل زیر را می‌توانید به عنوان یک نقشه راه برای ساخت و توسعه یک فرهنگ سازمانی قوی در نظر بگیرید و از مزایای بلندمدت آن در سازمان بهره‌مند شوید.
۱. تلاش‌ها و دستاوردهای کارکنان را به رسمیت بشناسید
همه ما توسط عوامل مختلفی انگیزه می‌گیریم، بنابراین برای انگیزه دادن به کارکنان باید آنها را به‌خوبی بشناسید. جلسات متعددی ترتیب دهید، موفقیت افراد در تیم‌ها را جشن بگیرید و به اعضای تیم اجازه دهید یکدیگر را تصدیق کنند. فرهنگ سپاسگزاری و تشویق را در تیم‌ها جا بیندازید و ارتباط میان عملکرد افراد و موفقیت تیم را جار بزنید. ماموریت و وظیفه خود بدانید که به کارکنان چه آنها که دورکار هستند و چه آنهایی که در سازمان حضور دارند، بازخورد مثبت ارائه دهید.
۲. به کارمندان مجال صحبت و نظر بدهید
سازمان‌ها می‌توانند با باز گذاشتن فضا برای ارائه افکار، ایده‌ها و نظرها، به بقای خود ادامه دهند. با اعضای تیم‌ها گفتگو داشته باشید و هر چند وقت یک‌بار نظرسنجی در سازمان برگزار کنید، که کارمندان جدید و قدیم به صورت یکسان در آنها نقش داشته باشند. از کارمندان در تیم‌های مختلف در جلسات رودررو میزبانی کنید و این اطمینان را به آنها بدهید که تمام این کارها و سیاست‌ها صرفا نمادین نیستند. فضایی برای ارتباط صریح و دوطرفه ایجاد کنید که در بسیاری از موارد می‌تواند نارضایتی کارکنان را کاهش دهد و در عین حال، به شما در تقویت فرهنگ سازمانی کمک خواهد کرد.
۳. از ماموریت برند الگو بگیرید
به عنوان مدیر سازمان، شما این قدرت را دارید که لحنِ موجود در فرهنگ سازمانی را خودتان تعیین کنید. اگر در مسیر ترویج و حمایت از فرهنگ سازمان خود قدم بردارید، مطمئنا سایر مدیران و کارمندان نیز از شما پیروی خواهند کرد. سراغ ماموریت برند بروید و ارزش‌های آن را در تعریف فرهنگ سازمانی خود لحاظ کنید. اگر متوجه شدید که اعضای تیم از توجه به این ارزش‌های فرهنگی کوتاهی می‌کنند، به جای توصیه یا ایفای نقش پلیس فرهنگ سازمانی، به آنها فرصتی دهید تا بتوانند خود را با این فرهنگ‌ها همسو کنند.
۴. بین اعضای تیم‌های ارتباط خوبی ایجاد کنید
با به اشتراک گذاشتنِ پیشرفت در کار کارمندان و اثر آن روی موفقیت سازمان، یخ میان کارکنان را بشکنید و فضا برای ارتباط بهتر را بهبود دهید. کارمندان را تشویق کنید که با هم برای ناهار بروند. افرادی را به هم معرفی کنید که فکر می‌کنید ارتباط گرفتن آنها با هم راحت‌تر است و بهتر می‌توانند با هم کنار بیایند. این کار را می‌توانید با افراد دورکار و افراد درون سازمان نیز انجام دهید و می‌توانید آنها را با هم آشنا کنید. در عین حال که نمی‌توانید به زور افراد را به هم متصل کنید، اما همچنان نمی‌توانید روی صندلی خود بنشینید و نسبت به عدم برقراری ارتباط میان افراد سازمان بی‌خیال باشید.
۵. بر یادگیری و توسعه تمرکز داشته باشید
سازمان شما همیشه به نوآوری نیاز دارد و شما نمی‌توانید هیچ کارمندی را در نوآوری نادیده بگیرید. تقریبا می‌توان گفت که تمام کارمندان دوست دارند تا مهارت‌های خود را توسعه دهند تا به فردی کارآمد در سازمان تبدیل شوند. برای این منظور، یک برنامه آموزشی در سطح سازمان برای افراد جدیدِ استخدام شده و همچنین کارمندان قدیمی در نظر بگیرید. رویکرد شما هر چه باشد، باید مطمئن شوید که تمام افراد در تمام تیم‌ها مشمول این آموزش‌ها می‌شوند.
۶. افراد را متناسب با فرهنگ سازمانی خود استخدام کنید
همان‌طور که سازمان شما رشد می‌کند، مهم است که کماکان بر ماموریت و اهداف سازمان خود تمرکز داشته باشید. برای کمک به حفظ فرهنگ سازمانی خود، مطمئن شوید که افرادی را استخدام می‌کنید که همسو با ارزش‌های تعیین‌شده‌ی شما در فرهنگ سازمانی هستند. هنگام استخدام برای نقش‌های بزرگ یا کوچک، به مواردی فراتر از مهارت‌ها و تجربه‌های مورد نیاز فکر کنید و شخصیت و اهداف شغلی افراد کارجو را نیز در نظر بگیرید.
برای اینکه به عنوان یک سازمان پیشرفت کنید، باید درک درستی از یک فرهنگ سازمانی سالم داشته باشید و بتوانید فرهنگ خود را در راستای بهبود، تغییر دهید. در این مقاله سعی کردیم مفهوم فرهنگ سازمانی، اهمیت آن و همچنین مراحل ساخت آن را توضیح دهیم.